0

BEĞENDİM

0

YIL, 1913; İSTANBUL-EDİRNE-NEVŞEHİR ARASI “UÇAK-BALON-ZEPLİN” HATTI  –  1.Bölüm

Yeni kurulan hükümetin Harbiye Nazırı Nazım Paşa’nın aksi tutumları yüzünden Edirne’de konuşlandırılan sabit balonun Hidrojen gazı üretilemeyince Keşif görevini yapmak üzere 2 uçaklık bir Müfreze Garp Ordusu emrine verilmiştir. Böylece Edirne’de “Balon” macerası nihayetlenmiş oldu ve yapılan sundurma (Hangar) önce işlevsiz kaldı, sonra da atıl bir vaziyette Betonarme karkas yapısı ile günümüze kadar ulaştı.(Resim.21).

2017 yılında Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Bünyesinde Yrd. Doç. Dr. Tülay Canıtez Hocamızın başkanlığında yürüttüğümüz Uygulamalı “Restorasyon Dersi”ndeki öğrencilerim Ömer Faruk Pehlivan, Barış Bulut, Oğuzhan Köse, Seyit Kıvrak tarafından, bu metruk bina ders konusu yapıldı ve yapının mevcut halinin ayrıntılı rölövesi çıkartıldı. Yine aynı ekip, Edirne şehrine katkısı olmak üzere, aynı bina için “Maket Uçak Okulu, Edirne Havacılık Müzesi ve Maket Uçak Pisti” konulu Restorasyon Öneri Projesi hazırladı. (Resim.22-28). Bizler ders olarak bu çalışmayı yaparken, Edirne Kültür Varlıklarını Koruma (E.K.V.K.) Bölge Kurulu Müdürlüğü binayı 08.05.2017 tarih ve 4027 sayılı kararla “Tescil Kararı” aldı.

[1] ÇELİK, Ahmet, A.g.e., s.49 ve KURTER, Ajun, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi Cilt-1 (1910-1914) Hv. Bsm ve Neş. Md.lüğü Ankara,2009, s.83

Aynı yıl öğrencilerim çalışmalarını, E.K.V.K Bölge Kurulu Üyesi olan T.Ü. Mimarlık Fak. Dekan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. İsmet Osmanoğlu hocamıza aktarmak suretiyle de elde edilen dokümanterlerin E.K.V.K. Kurulu Müdüriyetince resmi kayıt altına alınmasına katkıda bulunmuşlardır.

9 Kasım 1912 tarihinde Hasan Tahsin Paşa komutasında 40.000 kişilik Osmanlı Ordusuna rağmen, tek bir mermi atmadan Selanik şehri Yunan işgaline terkedilir. Burada konuşlandırılan 4 Türk uçağı da savaşa herhangi bir katkı sağlamadan kaybedilir. Başta Yzb. Fesa Bey olmak üzere, uçuş takımında görev yapan personel kaçak yollarla güç bela İstanbul’a döner. Ahmet Çelik söz konusu tez çalışmasında yaptığı değerlendirmede haklı olarak suçun “Osmanlı Ordusu üst kademe sevk ve idaresinde” olduğunu ifade etmektedir. Bütün bu kötü gidişatın sonucu 23 Ocak 1913’te meşhur Babıali Baskını olur, hükümet devrilir. Mahmut Şevket Paşa hem Sadrazamlığa (Başbakanlığa), hem de Harbiye Nazırlığına gelir. 3 Şubat’ta Bulgarların yeniden savaş ilan etmesi üzerine^[1], yeniden Havacılık faaliyetlerine hız verilir. Almanya’dan “Mars Pfeil” (Resim.29) tipi 2 kişilik 2 adet uçak getirtilir. Bir taraftan Yunanlıların aldıkları Deniz uçaklarını devreye sokması, diğer taraftan Bulgarların

[1] Resimli – Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, s.3500 – 3515

Sabit balonlarla Edirne üzerinde keşif yapmalarının yanında, her ikisinin de hava araçlarını bomba atmak için kullanmaları, savaşta hava hâkimiyeti üstünlüğünün ne kadar önemli olduğunu gösterdi.  31 Mart’ta Bulgarlarla yapılan ateşkesin hemen akabinde Almanya’nın Parseval Fabrikasından satın alınan Güdümlü Balonun (Zeplin) başarılı denemelerinden sonra hemen İstanbul Yeşilköy (Ayastefanos) Uçuş Okulu Hava Meydanına getirtilme çalışmaları başlatılır^[1]. 11 Haziran 1913 tarihinde Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa tertiplenen elim bir suikast sonucu şehit edilir. Bu hazin olaydan sonra sadrazamlığa Mehmet Sait Paşa, Harbiye Nezaretine de Ahmet İzzet paşa getirilir^[2]. Bütün bu aksi gidişlere rağmen Almanya’dan getirtilen Ay-Yıldızlı “Kabili sevk” denilen Parseval Güdümlü Balonumuz (Nam-ı diğer; Zeplin),Türk topraklarında ilk defaRumi; 23 Temmuz 1329 (Miladi; 5 Ağustos 1913) tarihinde, İstanbul Yeşilköy (Ayastefanos) Uçuş Okulu Hava Meydanından Alman baloncu Hackstetter tarafından uçurulur (Resim.30). Balon 48 metre uzunluğunda 2400 m³  hacminde olup, 1adet 4 silindirli N.A.G. marka 55 beygirlik motora sahipti. Saatte 41 kilometre hız yapan Zeplin, ilk uçuşunda 200 ila 250 metrelik irtifada seyrettiği kaydedilmiştir^[3]. 23 eylül 1913 yılında ilgili bakanlık müfettişliğine “Tayyare Mektebi ve Havacılık Teşkilatının Geliştirilmesi” konusunda yeni önerilerin olduğu çok önemli bir rapor verir^[4]. 1913’ün 29 Eylül’ünde Bulgarlarla “İstanbul Barış antlaşması” imzalanır. Böylece 1. Cihan Harbi öncesi savaşlara ara verilir. Bütün bu dönem boyunca Türk Askeri Hava Teşkilatı Toplamda 9 Uçak kaybetmiş, 1 sabit balon atıl duruma çıkmıştır. Bir pilot esir edilmiş olmakla beraber hiçbir havacı personel kaybımız olmamıştır^[5].

[1] ÇELİK, Ahmet, A.g.e., s.54-64

[2] Resimli – Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, s.3500 – 3515

[3] ÇELİK, Ahmet, A.g.e., s.62,63  ve İLMEN, Süreyya, Türkiye’de Tayyarecilik ve Balonculuk Tarihi, Hilmi Kitabevi , İstanbul, 1947, s.116,

[4] ÇELİK, Ahmet, A.g.e., s.63 ve İLMEN, Süreyya, Türkiye’de Tayyarecilik ve Balonculuk Tarihi, Hilmi Kitabevi , İstanbul, 1947, s.117,

[5] ÇELİK, Ahmet, A.g.e., s.64 ve KEYÜSK, Mazlum, Türk Havacılık Tarihi, Cilt.I (1912-1914), Uçuş Okulları Basımevi, Eskişehir, 1951, s.123

46 GÖKÇEN; Sabiha, Atatürk’ün İzinde Bir Ömür Böyle Geçti, Türk Hava Kurumu Yayınları-2, İstanbul 1982, s. 69.