0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

YIL, 1913; İSTANBUL-EDİRNE-NEVŞEHİR ARASI “UÇAK-BALON-ZEPLİN” HATTI (1)

Ürgüp Sucuoğlu Konağı ile “Osmanlı Matbuat ve Çizgi Dünyasında” Zeplin, Uçak, Balon ve İstanbul

1. GİRİŞ

Bir önceki yazımızda Osmanlı Devleti’nin son dönemine rastlayan ve 1909-1913 yılları arasında meydana gelmiş Türk havacılık tarihini özetlemiştik.

Nevşehir’de ikâme ettiğim yıllar, daha önceleri yüksek lisans tez çalışmalarımın da bana vermiş olduğu cesaretle, bölgede sık sık araştırma ve keşif gezileri yaptım. Böylece Kapadokya Bölgesinin geçmişini yansıtan sivil ve kamuya ait mimari bakiyelerini, bunlara ait yapı malzemelerini, yapım tekniklerini ve yapılış nedenlerini, yapıları oluşturan mekân birimlerinin isimlerini ve yerel ağızlarını inceleme fırsatı buldum. Mesleğimin de icabı olarak yazmak suretiyle aldığım notlar haricinde, hem gerçekleştirdiğim restorasyon çalışmalarımdaki yapıları, hem de tespit edebildiğim sair eski eserleri fotoğraf veya dia yolu ile belgeleyip arşivledim.  İşte bu çalışmalar esnasında ilk defa Ürgüp Esbelli Tepesi eteklerindeki Sucuoğlu Konağı ile 1997 yılında tanıştım. O tarihte alt katının bazı birimleri, muhtemelen bir kiracı tarafından kullanılmakla beraber, üst katlar ise metruk bir halde idi. Konağın büyük avlu kısmı kuzeye yaslanan kayalıklarına inşa edilmiş iki katlı kütlenin, üst kat orta aksında yer alan Köşk Oda’ya çıktığımızda, bu odanın iki duvarında, karşılıklı olarak birer adet büyükçe  kalem işi manzara resimleriyle karşılaştık.  Kuzey duvarı yüzeyinde İstanbul olduğu aşikâr olan bir manzara ve bunun karşısında ise neresi olduğunu o an bilemediğim başka bir manzara resmi vardı. Nerdeyse duvarın bütününü kapatan her iki manzaranın da ortak bir özelliği dikkatimizden kaçmadı. Belki de fotoğraflandırma gayretimizin en büyük sebebi olan her iki reşimde de havada Zeplin ve Uçak resmi işlenmiş olması idi. Tek fark İstanbul Manzarasında fazladan bir balon olması ve alt çerçeve filetoları arasında ” سنه –۱۳۳۱”  (Hicri 1331- Miladi 1913) tarihinin kayıt düşülmesiydi. Haliyle bol miktarda fotoğraf ve dia çektim.

Yıllar sonra Edirne T.Ü. Mimarlık Bölümü Restorasyon dersimdeki bir grup öğrencimin çalışma konusu “Edirne Zeplin Binası” olması nedeniyle birlikte yaptığımız eski kaynaklara dayanan araştırmalar sonucunda, Edirne’de bu binada ilk defa 1912 tarihinde Zeplin’e benzer Alman “Drachen” (Trahın/ Ejder) tipi^[1]  askeri amaçlı keşif balonunun uçurulduğunu gördük. Aynı anda ilk defa  1913 yılında, İstanbul Ayastefanos (Yeşilköy)’da Zeplin’inin (Güdümlü Balon) uçurulmuş olduğu bilgi ve belgelerine eriştik.

Elbette aynı tarihlerde (ki en fazla beş aylık bir zaman farkı ile) bu olayın İstanbul’dan fersah fersah uzakta olan Ürgüp’teki bir konağın duvarlarında İstanbul, Galata isimleri ile 1913 tarihinin inakşedilmiş olması, bizde bir kat daha merak uyandırdı. Bunun üzerine 1997 yılında yapmış olduğum çalışmalarla birlikte, bu iki gelişmenin birbiri ile bağlantısını araştırıp, elde ettiğim bilgileri de yazıya dökmeye karar verdim. Ancak araştırmalarım esnasında bir sürprizle daha karşılaştım ki o da diğer manzaranın “Edirne” manzarası olduğunun ortaya çıkmasıdır ki bugün benim de Edirne’de görev yapmam, bu rastlantının bana tesadüfi olmadığı, aksine görev olduğu duygusunu yüklemiştir.

1-SUCUOĞLU KONAĞI:

2.a KONAĞIN GENEL MİMARİ TANIMI;

Nevşehir ili, Ürgüp ilçesi, Yunak Mahallesi 94 pafta, 651 ada, 2-3 parsellerde kain olan bina kuzey ve doğu yönlerinden Esbelli Tepesini oluşturan Peri Bacalarına yaslanmıştır. Mülkiyeti Kültür ve Turizm bakanlığına ait olan bu bina Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 02.07.1987 tarih ve 3447 sayılı kararı tescillenmiştir . Aynı tescil kaydında “Kaya düşme tehlikesi nedeniyle bina terk edilmiştir” diye bir not düşülmüştür. Ayrıca yapı tescili düzenlendiği tarihe kadar mevcut kitlede hiçbir onarım yapılmadığı da belirtilmiştir. Günümüzde de bu yapı alanı, imar planında “Afet Alanı” olarak ilan edilmiştir. Dolayısı ile yapıyı veya yapı topluluğunu oluşturan birimlerde, herhangi bir şekilde kurtarmaya yönelik çalışma yapmak mümkün gözükmemektedir.

beraber üzerinde iyi kötü sadece “2” rakamı okunabilmektedir (Resim.2c, 2d). Diğer taraftan, yaslandığı tepeden aşağıya düştüğü sanılan ve 1997 tarihli tespitimde yerde duran ve muhtemelen mezar taşı parçası olan Latin alfabeli bir yazıtta, net olarak 1892 tarihi göze çarpmaktadır *(Resim.2e).