Uzman Psikolog Nergis ÖZDİNÇ
İnsanın düşünme, algılama, akıl yürütme becerilerinin tümüne ve bu becerileri bir amaca yönelik kullanabilme yeteneğine zekâ deniliyor. Zekâ kelimesi genellikle eğitim alanındaki başarıyı çağrıştırıyor olabilir. Eğitimde başarılı çocuklara genelde zeki çocuklar deriz. Peki akademik başarısı düşük çocuklar zeki değil mi? Onların zeki oldukları alanlar yok mu?
Zekâ kavramı eğitim başarısı gibi tek bir alanla sınırlandırılmamalı. Çoklu zekâ kavramı, Harward Üniversitesi öğretim üyesi olan Gardner tarafından 1983 yılında ortaya atılmıştır. Gardner’ın geliştirdiği çoklu zekâ kuramına göre, zekâ çokludur ve sürekli gelişim gösterir. Zekâ tek bir alanla ölçülemez. Doğuştan kalıtımla getirilen özelliklerimiz vardır ve bunlar geliştirilebilirdir.
İnsanların sahip oldukları yetenekleri ve potansiyelleri zekâ alanı olarak adlandırılır. Çoklu zekâ kuramına göre sekiz tane zekâ alanı vardır;
1.Mantıksal – Matematiksel: Bu alanı daha güçlü olan kişiler, sayılara karşı ilgilidir ve bir şeyin oluşumu ile ilgili muhakeme yapabilme, neden sonuç ilişkisi kurarak mantık yürütme konusunda iyidirler.
2. Sözel – Dilsel: Bu zekâ alanında güçlü olanlar, okuma, yazma, dinleme, konuşma gibi iletişim becerilerinde güçlü insanlar olarak karşımıza çıkar.
3. Görsel – Mekânsal: Bu zekanın dili, renkler, şekiller, dokular, resimler ve diğer görsel sembollerdir. Bu zekâ alanı güçlü olan bireyler gördüklerini kolay unutmazlar ve sanata ilgili insanlardır.
4. İçsel – Kişiye Dönük: Bu alanı güçlü olan kişiler kendilerini tanıma ve kendileri ile ilgili sorumluluk alma konusunda iyidir. Kendi davranışlarını yönetme konusunda yeteneklidirler.
5. Sosyal – Kişiler Arası: Bu zekâ alanı güçlü olanlar, çevrelerindeki insanların duygularını ve ihtiyaçlarını anlama, yorumlama ve karşılık verme konusunda yeteneklidirler. Bu sayede daha sosyal, empatik, tercih edilen kişiler olabilirler.
6. Müziksel – Ritmik: Bir kişinin notalar gibi müzik formlarını algılayabilme yeteneği bu zekâ alanını oluşturur. Müzik zekâsı güçlü insanlar bir olayın seyrini müziksel olarak algılar, yorumlar ve iletişimde bulunur.
7. Bedensel – Kinestetik: Bu alanda güçlü olanlar, vücut hareketlerini kontrol etme, onları yorumlayabilme, vücut ile zihin arasında uyum kurabilme konusunda beceriklidirler. Sporcuların, oyuncuların ve dansçıların bu alanları daha güçlüdür.
8. Doğa: Doğacı zekâsı güçlü olan insanlar, sağlıklı bir çevre oluşturma bilincine sahiptirler ve çevrelerindeki doğal kaynaklara, hayvanlara ve bitkilere karşı çok meraklı ve saygılıdırlar.
Görüldüğü gibi zekanın birden fazla çeşidi vardır ve bence bu sekiz ile sınırlanmayacak düzeydedir. Çoklu zekâ kuramının dışında, günümüzde çokça ihtiyaç hissettiğimiz dijital alanda bilgi ve beceri için kullanılan “Dijital Zekâ” kavramı gibi pek çok zekâ alanı literatüre eklenmeye devam edecektir.
Özetle, zekâ parmak izi gibi kişiye özeldir. Dolayısıyla kıyaslanabilecek bir konu değildir. Hepimiz kendi yeteneklerimiz, becerilerimiz ve ilgi alanlarımızla zeki bireyleriz.
News
