Recep Çınar
Yukarıdaki söz Hz. Mevlana’ya ait. Bu sözü neden yazı konusu yaptım? 26 Eylül 2024 tarihli ulusal basında çıkan bir haber başlığı aynen şöyle idi; „Trafik adabını bilmeyen ehliyet alamayacak“! Bundan böyle sürücü kurslarında “trafik adabı” dersi de eklenecekmiş. 10 saat olan trafik mevzuatı dersinin 6 saati mevzuat olarak kalacak, 4 saati trafik adabı dersine ayrılacakmış. Güzel ve faydalı bir uygulama.
Peki, Nedir ‘EDEP’?
Edep, Arapça kökenli bir kelimedir. Türkçe karşılığı saygıdır. İncelik ve utanma anlamını da taşır. Ancak dilimizde daha çok “terbiye” anlamıyla kullanılan bir kelimedir.
EDEP kelimesi, dini terim olarak ele alındığında ise “Ruhun dinle bütünleşerek istikrar/kararlılık kazanması” anlamına gelir. “Edep” ve “edepsiz” kelimeleri dilimizde yaygın olarak kullanılmaktadır. ADAP ise ‚edebin‘ çoğuludur. İlim erbabı böyle anlatıyor‚ Edep’i.
Yunus Emre öyle diyor; „Edebim el vermez edepsizlik edene. Susmak en güzel cevap edebi elden gidene…“
Bizim toplumumuzda işler nedense hep günübirlik düşünülüyor. Edep denilen şey doğuştan ölüme kadar bir süreçtir. Edebin ilk öğreticileri anne ve babadır. Çocuk onlardan aldığı edeple topluma karışır. Sonra okul ve toplum menfi ya da müspet etkileri ile onu şekillendirir.
“Edeb’i” biraz derinliğine doğru anlamaya çalıştığımız zaman, hayatın her kademesinde insandan biran bile ayrılmadığını görürüz. İnsanın her hareketi, her sözü edep ile alâkadardır. Her yerin, her meclisin ve her mekânın kendine göre bir davranış şekli ve edebi vardır.
Rabbamiz (cc) Lokman suresi 19. Ayette; “Yürüyüşünde tabiî ol, sesini alçalt. Unutma ki, seslerin en çirkini merkeplerin sesidir” diyor! Bu konuda uyarıcı birçok ayet ve hadisler mevcut.
Ülkemizde ehliyet alma 16 yaşında başlıyor. Bir insana o yaşa gelinceye kadar aile, okul ve çevre kademelerinde “genel edep” kuralları gereği gibi öğretilmemiş ise siz ona 5-10 saatlik kursta neyi öğreteceksiniz? Ancak ehliyet alabilecek formaliteleri. Böyle bir insan ehliyetini cebine koyduktan sonra gereksiz yere korna çalıp başkalarını rahatsız da eder, 40-5/ km. hızla gidilecek yerde 80 – 90 km. hızla sürat yaparak trafik kurallarını ihlal edip kazalara da sebebiyet verir, kuralları hiçe sayıp tek yönlü yola giriş yasağı olan yönden de girer, yasak yere park da eder, yayanın hakkını ihlal de eder… Bizim insanımız aracı ile Avrupa ülkelerine gitse ve trafikte buradaki gibi davransa bir günde ehliyeti elinden alınır!
Bizim ülkemizde İlkokulda gereği gibi “edep ve temizlik dersi” verilmemiş bir çocuk, çarşıda sokakta yediği şekeri, çikolatayı ağzına, ambalajını da yere atar! Hatta içtiği meşrubatın kabını da! Yine, gereği gibi “edep ve temizlik” dersi almadan olgunluk yaşına gelmiş insanlar içtiği sigaranın izmaritini ve boş sigara paketini, yediği çekirdeğin kabuğunu caddeye atmakta bir beis (kötülük-zarar) görmez! Kuzey İtalya’nın Milano kentinde 1 Ocak 2025 tarihinde yürürlüğe giren yasa ile sokakta ve parklarda sigara içmek yasaklandı! Cezası 40 ila 240 Avro arasında! Diğer AB ülkelerinde de buna benzer uygulamalar var.
İnsanın tüm yaşamını kapsayan ve toplumun medeniyet ölçüsü olan bu tür konular birkaç saate, birkaç haftaya, aya değil birkaç yıla dahi sığmaz! Ebeveynlerle başlayan eğitim, Okul ile devam ettirilmeli. Belediye’nin ilgili bölümü de üzerine düşen görevi gereği gibi yapmalı! Belediye bu konuda Avrupa’daki “kardeş şehirleri”nden örnek alabilir! Bizim medeniyetimizde esasen “edep” kuralları uygulaması yüzyıllarca zirve yapmıştır. Ama ne zaman o değerlerden uzaklaştık, sigaramızın dumanını bile birilerinin yüzüne üflemek normal hale geldi! Çarşıda, pazarda halkın dahi duyabileceği şekilde “sin”li “kaf”lı konuşulur! Çarşı – Pazar gezerken bile yer, içeriz! Osmanlı ecdat dönemindeki “edep” konusuna bir örnek vermek istiyorum; Eskiden “Kapıyı kapat!” denilmezmiş. Allah (c.c.) kimsenin kapısını kapatmasın diye düşünülürmüş! “Kapıyı ört, ya da sırla” denilirmiş. Kapının kapanmadan yavaşça örtülmesi edeptenmiş!
İlkbahar mevsimindeyiz. Önümüz yaz! Evlilik çağındaki bazı kızlarımız „G*t – Göbek – Göğüs” açık bir şekilde çarşı pazar dolaşmaya başladı! Bu tür edepsizlikler Hıristiyan ülkelerin bile çoğunda görülmez! Biz, Ana okulundan Üniversiteye mevcut materyalist Eğitim sistemini değiştirip kendi medeniyet değerlerimizi esas almadıkça ne yaşamımızdaki edepsizliği‘ düzeltebiliriz, ne de hayatın kötü akışını.
Dostça kalın…
News
