Kıymetli Okurlarım, aralarında nesep (soy), süt ve evlilik bakımından yakınlık bulunanlara akraba denir.
Dinimiz İslam, akraba ilişkilerine büyük önem vermiştir. Akraba hukukunu gözetmek islam’ın temel kaynakları olan Kuran ve Sünnette genişçe yer bulmuştur.
Dinimizde, başta insan olmak üzere bütün canlılara karşı iyi davranmak genel ilkedir. Bu iyi davranış sadece insanları değil diğer canlıları da kapsar. Zira varlık âlemi Cenab-ı Hakk’ın eseridir. Yunus’un;
‘Elif okuduk ötürü
Pazar eyledik götürü
Yaratılanı hoş gör
Yaratan’dan ötürü’ mısralarında dile getirdiği gibi bizler bütün yaratılanları yaratandan ötürü severiz, onları haklarına riâyet ederiz. Zira evrendeki canlı-cansız hemen her şey Yüce Yaratıcının eseridir. İnsanlık âlemi değişik etnik kökenleriyle, inanç ve kültürleriyle büyük bir aile konumundadır. Nitekim,
“O’nun âyetlerinden biri de göklerin ve yerin yaratılması, dillerinizin ve renklerinizin değişik olmasıdır. Şüphesiz bunda bilenler için ibretler vardır” (Rûm, 30/22) anlamındaki âyet, insanlar arasında söz konusu olan kültürel, sosyal ve etnik farklılıkların fıtrî olduğuna işaret etmekte ve bu farklılıkları, Allah’ın yüceliğini gösteren deliller olarak nitelemektedir. İnsanlar, değişik renklerde farklı isimlerde aynı bahçenin gülleridir. Bu geniş yelpaze içinde herkesin birbirine karşı yakınlık ve ilişki derecesi farklı farklıdır. Davranışlar, bu yakınlık ve ilişki derecesine göre şekil ve anlam kazanır. Bilindiği gibi insana en yakın olanlar; anne, baba, dede-nine, kardeşler, torunlar, amcalar, halalar, teyzeler ve diğer yakınlardır. Bunlar bir ağacın kökleri, gövdesi ve dalları mesabesindedirler. Ağacın gövdesi, dalları ve kökleri arasındaki ilişki neyse akraba arasındaki ilişki de odur. Bu ilişkinin koparılmayıp, aksine sağlamlaştırılması asıldır. Yakınlar arasındaki bu bağ, dini terminolojide “sıla-i rahim” şeklinde nitelendirilmektedir.
Kavram ve Kapsam Olarak Sıla-i Rahim
Sıla-i rahim; gerek kan, gerekse evlilik vesilesiyle oluşan hısımlara, yakınlara iyilikte ve yardımda bulunma, onlarla ilgilenme, akrabalık bağlarını güçlendirip, koruma şeklinde tanımlanabilir.
İslâm dini, yakınlar arasındaki bu bağın koparılmasını, büyük günahlar arasında saymıştır. Zira insanın diğer insanlarla olan ilişkileri, yakınları ile olan ilişkilerine göre şekillenmektedir. Buna göre yakınları ile iyi ilişkiler içinde olmayan insan, diğer insanlarla nasıl iyi ilişkiler içinde olabilir? Toplumdaki sevgi ve dayanışma bağlarının çözülmesi aileden başlar, komşulara ve diğer kesimlere sirâyet eder, neticede fert ve toplum bazında ahenk bozulur. Bu yüzden başta akrabalık sonrasında ise komşuluk ilişkilerinde çok dikkat etmek gerekir. Akraba ve komşuluk haklarının ne kadar önemli olduğunu şu ayeti kerimeden anlıyoruz:
ِ
“Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya ve mâliki bulunduğunuz kimselere iyi davranın.” Nisa (4/36)
Bu âyet-i kerimede mü’minlere on görev yüklenmektedir. Bu görevler; “İnsana her şeyi esirgemeden vermiş olan Allah Teâlâ’ya ibadet etmek ve ona hiçbir şeyi ortak koşmamak, anne ve babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya ve mâliki bulunduğunuz kimselere iyi davranmak” şeklindedir.
Başka bir ayeti kerimede ise mü’minler yüce Rabbimiz tarafından şöyle tarif ve taltif edilmişlerdir:
sakınan ve kötü hesaptan korkan kimselerdir.” Rad (13/21)
Allah Teâlâ’nın mü’minlerden gözetmelerini istediği şeyler, öncelikle akrabalık bağlarını sürdürmek ve akrabalarla bir arada dostça yaşamaktır. Mü’minler akrabaya şefkat besledikleri, muhtaç olanlarına yardım ettikleri, onları koruyup savundukları, başlarına bir kötülük gelmemesi için canla başla çalıştıkları için Allah Teâlâ’nın rızasını kazanmışlardır.
Yüce Rabbimiz risaletin ilk yıllarında “yakın akrabalarını uyar!” Şuarâ (26/214) emriyle, efendimizin şahsında bütün insanlığa akraba ilişkilerinin ne kadar önemli olduğunu ilan etmiştir.
.
KOMŞULUK İLİŞKİLERİ
Komşuluk ilişkileri de akrabalık ilişkileri gibi dinimizin çok önem verdiği ve değer atfettiği bir konudur. Komşu tabiri birbirine yakın yerlerde yaşayanlar için kullanılır. Komşuluğun İslam dininde birtakım hak ve sorumlulukları vardır. Bu haklara riayet etmek ve sorumlulukları yerine getirmek her Müslümana şarttır. Zira yakın ve uzak komşuya iyi davranmak, Allahın bir emridir. Bkz: Nisa (4/36)
Komşuluk hakkı nedir? “Güzel geçinmek, birbiri hakkında iyi şeyler düşünüp mutlu olmalarını istemek, mallarının ve canlarının zarar görmemesi için gayret etmek, komşusu hatalı bir iş yapmaya kalktığında veya bir konuda komşusunun görüşünü almak istediğinde ona doğru yolu göstermek” başlıca komşuluk haklarındandır. Buna ilave olarak zaman zaman birbirlerine hediye göndermeleri, karşılaştıkları zaman selamlaşmaları, mutlu günlerinde sevinçlerine, kederli günlerinde üzüntülerine ortak olmaları, hastalanınca birbirlerini ziyaret etmeleri, yardıma çağırdıkları zaman hemen gitmeleri gibi davranışlar, iyi komşuluk esaslarındandır.
Komşunun gayri müslim olması bir müslümana, ona karşı komşuluk hakkını gözetmeme yetkisini vermez. Komşunun yahudi, hıristiyan veya hiçbir dine inanmayan bir müşrik olması bu prensibi değiştirmez. Taberânî’nin rivayet ettiği bir hadîse göre Peygamber efendimiz, üzerimizdeki haklarına göre komşuları üçe ayırmıştır:
Bir hakkı olan komşular: Müslüman olmayan komşu gibi ki, bunların sadece komşuluk hakkı vardır.
İki hakkı olan komşular: Müslümanlar gibi ki, bunların hem komşuluk, hem de din kardeşliği hakkı vardır.
Üç hakkı olan komşular: Akraba olan müslümanlar gibi ki, bunların hem komşuluk, hem din kardeşliği, hem de akrabalık hakkı vardır (İbni Hacer, Fethü’l-bârî, X, 456)
“Cebrâil bana komşuya iyilik etmeyi tavsiye edip durdu. Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak zannettim.” (Buhârî, Edeb 28.)
Cebrâil aleyhisselâm’ın komşuya iyi davranma konusundaki devamlı tavsiyesi, Peygamber Efendimiz’i “Acaba komşular birbirine mirasçı mı kılınacak?” diye düşündürmüştür.
Ebû Zer radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: “Ey Ebâ Zer! Çorba pişirdiğin zaman suyunu çok koy ve komşularını gözet!”
Bu hadîs-i şerîfte yemeklerin en sadesi olan çorbadan bahsedilmesi mecâzîdir. Hiçbir şeyin olmasa da sadece çorban bulunsa bile, komşularına ondan da bir pay ayır, denmek istenmiştir. Varlıklı kimseler ise evlerinde sık sık yendiği hâlde fakirlerin tadamayacağı güzel yiyecekleri onlara ikrâm etmekle, Allah’ın lütfettiği zenginliğe en güzel şekilde şükretmiş olurlar.
Çorbaya su katma ifadesinde ince bir mâna daha vardır. Çorbaya su katıldığı zaman, yemeğin tadı ve nefâseti büyük ölçüde kaybolur. Efendimiz bu sözüyle, etrafındaki yoksulların karnı açken senin ağız tadı, damak zevki araman uygun olmaz. Sen zevk peşinde koşacak adam değilsin. Sen mü’minsin. Açları, yoksulları sen gözeteceksin, komşun açken tok yatamazsın demektedir. Nitekim Resûl-i Ekrem Efendimiz “Komşusu açken tok yatan kimse mü’min değildir” buyurmuştur (Heysemî, Mecme`u’z-zevâid, VIII, 167).
Cennete girmek bütün mü’minlerin en büyük arzusudur. Zira Allah Teâlâ’nın iyi kulları için hazırladığı sayısız nimetler oradadır. Bu nimetlerin en üstünü olan Cenâb-ı Hakk’ın cemâlini seyretmek, ancak cennete girmekle mümkündür. Komşusuna güven vermemek, onu hep şüphe ve tedirginlik içinde bırakmak ve hele ona zulüm ve fenalık yapmak insana cenneti kaybettirecek kadar büyük bir günahtır.
Bir başka hadisi şerifinde
“Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse komşusuna iyilik etsin. Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse misafirine ikram etsin. Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse ya faydalı söz söylesin veya sussun!” (Müslim, Îmân 77)
Kaynaklarda Resûl-i ekrem efendimizin genel olarak müslümanlara, “komşusuna ikram etmesini”, “komşusunu rahatsız etmemesini” ve “komşusuna iyilik etmesini” öğütlediği görülmektedir.
Kıymetli Müslümanlar son olarak konuyla alakalı olan şu hadisi ifade edelim: قال
Resûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: “Allah Teâlâ’ya göre arkadaşların hayırlısı, arkadaşına faydalı olandır. Yine Allah Teâlâ’ya göre komşuların hayırlısı, komşusuna faydalı olandır.” (Tirmizî, Birr 28)
Komşusu için iyi şeyler düşünen ve her fırsatta ona faydalı olmaya çalışan, komşusuna zarar vermediği gibi, onun uğrayacağı fenalıkları elinden geldiği ölçüde uzaklaştırmaya çalışan kimse, hayırlı komşudur.
Rabbim akrabalık ve komşuluk haklarını gözetmeyi cümlemize nasip etsin. Akraba ve komşularımızı hayırlı eylesin. Bizleri onlara hayırlı eylesin. Musalla taşına konulduğumuz zaman, bunu nasıl bilirsiniz? Sorusuna: “Çok iyi biliriz, akrabalık ve komşuluk haklarına riayet eden bir Müslümandı rahmetli” denilenlerden olmak duası ile;
Cumanız mübarek olsun!
GÜNDEM
14 Kasım 2024GÜNDEM
14 Kasım 2024GÜNDEM
14 Kasım 2024GÜNDEM
14 Kasım 2024GÜNDEM
14 Kasım 2024EKONOMİ
14 Kasım 2024GÜNDEM
14 Kasım 2024Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.