0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

“Umut”
Ya Çıkarsa

Gölgedeki Filmler köşesinde hem kendi döneminde sansürle mücadele eden hem de bugünkü
izleyici için ne yazık ki gölgede kalmış bir filmle devam etmek istedim: Umut (1970).
Yılmaz Güney’in yönettiği Umut, Türk sinemasında sistem eleştirisinin sade ama en sarsıcı
örneklerinden biridir. Okuma yazması olmayan Cabbar’ın, sürekli milli piyango biletleriyle büyük
ikramiyeyi kazanıp sınıf atlayacağına dair hayalleri, toplumun “ya çıkarsa” umuduyla nasıl
oyalandığının çarpıcı bir yansımasıdır.

Ancak piyango umudunun da tükendiği noktada, Cabbar’ın karşısına çıkan üfürükçü bir hocayla
(Osman Alyanak) yeni bir yolculuğa çıkar: Define arayışına… Artık sınıf atlama çabası, bu kez boş
vaatlerle dolu mistik sözlere teslim edilmiştir.
Film boyunca iliklerimize kadar hissettiğimiz Cabbar’ın fakirliği, hem görsel dil hem de
oyunculuklarla derinleştirilir. Yer yer yabancı gerçekçi filmleri anımsatsa da, Umut, zengin-fakir
karşılaştırmalı kadrajları ve özellikle Cabbar ile Hasan (Tuncel Kurtiz) arasındaki at arabası
sahneleriyle sinemamızda unutulmaz bir yere sahiptir.

Oyunculuklar: Olmak ve Susmak

Cabbar’ın kaderi, bu ülkenin milyonlarca insanının gerçeğidir. Film, Türkiye’de sansürlenmiş ama
Avrupa’da büyük ilgi görmüştür.
Yılmaz Güney, Cabbar’ı öyle bir sadelikle oynar ki, sanki kendi bedenine Cabbar’ı değil, Cabbar’ın
içine kendini koymuştur. Rol yapmaz; yaşar. Yan karakterler ise sanki gerçekten sokaktan alınmış
gibidir. Filmdeki amatör ruh, günümüzün yapay doğallık arayışlarına adeta meydan okur.
Ve elbette Tuncel Kurtiz…

Cabbar’ın yakın arkadaşı Hasan rolünde, yalın ama derinlikli bir performans sergiler. Az konuşur
ama çok şey taşır. Oyunculuğu, yalnızca varlığıyla bile sahnelerin duygusal yükünü taşır.
Üfürükçü hoca karakterini canlandıran Osman Alyanak ise filmin en çarpıcı kırılma noktasıdır.
Bu karakter, gerçekliğin dışına çıkan, boş vaatlerle dolu ama ikna edici görünen bir figürdür.
Alyanak’ın teatral ama kontrollü performansı, sistemin umut tacirliği yaptığı alanları temsil eder.
Yılmaz Güney’in sinema anlayışı tiyatral oyunculuktan uzak, varoluşu içselleştiren bir çizgidedir.
Bu yaklaşım, işçi sınıfını sinemada yalnızca konu değil, özne haline getirir. Umut, sinemamızın en
belgesel ruhlu kurmaca filmlerinden biridir.

Kamera ve Kurgu: Gerçekliğin İçinden Akan Bir Göz

Umut, biçimsel olarak da Türk sinemasında bir kırılma noktasıdır.
Kamera, sadece gözlemleyen değil, olayların içine giren bir tanık gibidir. Sabit değil; omuzda,
elde, hareketli… Özellikle at arabasının üzerindeki sarsıntılı planlar, gerçeklik duygusunu artırır.
Film neredeyse tamamen doğal ışıkla çekilmiştir. Mekânlar estetize edilmez; olduğu gibi gösterilir.
Güney’in kurgu anlayışı da klasik giriş–gelişme–sonuç yapısını reddeder.
Film, Cabbar’ın ruh hâlini takip eder. Yavaş ritimli, tekrarlayıcı sahneler, Cabbar’ın döngüsel
çıkmazını izleyiciye doğrudan hissettirir. Umut her sahnede biraz daha yiter.

Ve final…

Cabbar ve hocanın çölde yürüyüşü, Türk sinemasının en unutulmaz sahnelerinden biridir. Uzayan
planlar, sessizlik, kuraklık ve tükenen umut…
Kurgu, umut vaat eden değil, umutsuzluğu sindiren bir yapı kurar.
Umut Tacirliği Değil, Gerçeklik
Filmin en büyük cümlesi:
“Sistemin devam etmesini sağlayan şey, piyangonun çok küçük de olsa çıkma ihtimalidir.”
Ve Umut, o ihtimalin hiçbir zaman gerçekleşmeyeceğini yüzümüze tokat gibi çarpar.
Bu film umut tacirliği yapmaz. Gerçeği haykırır.
Çünkü kişisel kurtuluş yetmez; gerçek kurtuluş, toplumsaldır.