EDİRNE’DE KÜTÜPHANELER VE GELECEĞE BİR BAKIŞ
Ender Bilar
Bilim, uygarlık ve insanlık tarihinin önemli toplumsal ve kültürel kurumları arasında yer alan Kütüphaneler; hizmet verdikleri bireylerin bilgiye olan gereksinimini karşılamaya yönelik bilgi kaynaklarını toplayan, düzenleyen ve bilgi kaynaklarından en üst düzeyde yararlanılabilmesi için hizmet veren kuruluşlardır.
İşte bu kuruluşlar altmış yıldır her sene Mart ayının son haftasıyla başlayan haftayı “Kütüphane Haftası” olarak iç ve dış paydaşlarıyla birlikte kutlamaktadır.
Genel olarak kitap, dergi, dvd vd. materyallerin bulunduğu ve ders çalışılan yerler olarak görülen kütüphaneler, aslında okuyucular sosyalleşmesine imkân sağlayan bilgi merkezleridir.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde padişah ve hayırseverler tarafından kurulan vakıf kütüphaneleri, eğitim ve kültür hayatının önemli bir parçası olmuştur. XV. Yüzyıldan itibaren sayıları artan ve koleksiyonları zenginleşen bu kütüphaneler, XIX. Yüzyıla kadar ilim adamlarının ve halkın bilgi ihtiyacını karşılamada başlıca merkez olmuştur. En çok kütüphane sırasıyla; İstanbul, Bursa ve Edirne’de kurulmuştur.
Vakfiyesi bulunan ilk kütüphane ise Edirne II. Murad Darülhadisi (1435) kütüphanesidir. II. Bayezid’in 1488 yılında Edirne’de yaptırdığı külliyede kurulan kütüphanede, külliye içinde yer alan darüşşifa sebebiyle, dinî eserlerin yanında tıp konulu kitaplar da bulunmaktaydı.[1]
Osmanlı döneminde önemli bir kültür ve eğitim kenti olan Edirne’de Fatih Sultan Mehmed döneminde Fatih Kütüphanesi (Kasr-ı Padişahi-i Kütüphanesi) ile bugünkü Edirne İl Hak Kütüphanesi’nin kuruluşunun temel taşlarını oluşturan Sultan II. Selim’in Camii içinde vakfettiği Sultan Selim Kütüphanesi de yer almıştır. Ayrıca Muradiye Mevlevihanesi Kütüphanesi[2] de kentin kültür yaşamına hizmet etmiştir.
Osmanlı döneminde kütüphane açısından zengin olan Edirne, Cumhuriyetin ilk yıllarında da Halkevleri bünyelerinde kurulan kütüphane ve okuma odaları halkın kültür yaşamında yer almıştır.
Türkiye’nin 1932-1951 yılları arasındaki kültür ve eğitim dünyasında yer alan Halkevleri, 1951 yılında 64 il’de, 478 sayısına ulaşmıştır. 1951 yılındaki halk odası sayısı da 4.322’dir. 1949’lı yıllarda Edirne’de 8 Halkevi ve 35 halk odası bulunmaktaydı.[3]
Edirne’de 1952 yılına kadar Selimiye Camii içerisindeki Selimiye Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesinde yürütülen kütüphane hizmetleri, bu tarihten itibaren latin harfli basma eserlerin Halk Eğitim Merkezi binasına taşınmasıyla burada yürütülmüştür.[4]
Edirne’de 28 Ekim 1968 tarihinde açılan ilk modern Edirne İl Halk Kütüphanesi binasına taşınılarak hizmetler yeni binada yürütülmeye devam etmiştir. Edirne’nin yeni yerleşim yerlerinin oluşturulması ile birlikte yetersiz kalan bu kütüphane binası, Kooperatif Evlerinde yeni bir halk kütüphanesi binasının yapımını gerektirmiştir. 14 Ocak 1994 tarihinde açılan I. Murat Mahallesindeki yeni hizmet binası 28.02.2022 tarihine kadar burada hizmet vermiştir. Yapılan testlerde binanın depreme karşı dayanıklı olmadığı tespit edildiğinden bina boşaltılıp yıkılmıştır. Kütüphane hizmetleri Kırkpınar Halk Kütüphanesi binasının güçlendirilmesiyle burada yürütülmeye başlamıştır.
I. Murat Mahallesindeki binanın yıkımından sonra yerine yeni bina yapılması için 22.05.2023 tarihinde ihalesi yapılmış ve yüklenici firmaya 23.06.2023 günü yer teslimi gerçekleşmiştir.
Yeni hizmet binasının yapımı ile ilgili süren çalışmalar çok yavaş ilerlemektedir. Bugün sadece temeli atılan bina 8.500 m² kapalı alandan oluşmaktadır. Yeni kütüphane binasının yüklenici tarafından iş bitirme tarihi 11.06.2025 olarak belirlenmiştir.
Tarihi süreçte bir eğitim merkezi olan Edirne, günümüzde hem eğitim hem de kütüphane yönüyle çok fakir bir kent haline gelmiştir. Edirne merkez de bir tek bina da halkımıza yönelik kütüphane hizmetleri yürütülmektedir.
Bu bağlam da, Trakya Üniversitesi de Balkan, Ahmet Karadeniz ve Ayşekadın Yerleşkelerindeki şube kütüphaneleriyle birlikte Millet Kütüphanesinde de öğrenci ve akademisyenlere hizmet vermektedir. Bu bağlam da kentimiz Milli Eğitim bünyesindeki okullarında çoğunda kütüphane bulunmamaktadır. Bulunanlarında çoğu standartların çok gerisindedir.
[1] Çavdar, Tuğba (2006 ) Vakıf kütüphaneleri.- İstanbul: Vakıflar Dergisi Vakıf Medeniyeti Yılı 2006 Yılı Özel Sayısı, ss.; 54-57
[2] Akçıl, N. Ç. (2012). Günümüze Ulaşamayan Bir Tekke: Edirne’de Muradiye Mevlevihanesi. Sanat Tarihi Yıllığı(21), 1-22.
[3] Bilar, Ender (2023) Yaşam boyu öğrenme kültürü.- (Tarih, Kültür ve Sanat Kenti Edirne kitabı içinde, s.125) İstanbul:Hiperyayınları
[4] Bilar, Ender (1998) Edirne’de Bir Kitap Hazinesi: Selimiye Yazmalar Kütüphanesi, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı:39 s.32.
Edirne’de 28 mahalle olduğu düşünülürse bu mahallelerdeki örneğin Yıldırım, Yeniimaret, Karaağaç ve Kıyık gibi semtlerdeki öğrenci ve halkımız kitap ve dergi okuma veya ders çalışmak, kültürel ve sosyal etkinliklerde bulunmak amacıyla nasıl kent merkezine gelecektir.
Yerel seçimlerin son günlerinin yaşandığı bugüne kadar hiçbir belediye başkan adayından semtlere bir kütüphane yapımı ile ilgili bir proje duyamadık. Taziye evi yapan ve yapma sözü veren başkan adaylarının çocuklarımızı kitaplarla buluşturacak ve sosyalleşmesini sağlayacak kütüphane ve bilgi merkezlerini düşünmemeleri hem üzücü hem de düşündürücü olsa gerek.,
Halkımız ve öğrenci velilerinin şunu iyi bilmesi gerekir ki; Çocuklarınızın sınavlardan başarılı olabilmesinin temel kaynağı en az bir saat kitap okuma alışkanlığından geçmektedir. Eğer çocuğunuz yaşadığınız bir kentte kitaba kolay ulaşamıyorsa, kitap okuma alışkanlığı kazanamıyorsa ve sizde çocuğunuza kitap alamıyorsanız çocuğunuzdan başarı bekleyemezsiniz ve dolayısıyla beklememelisiniz.
Aydınlanmanın, bilginin yolu kütüphanelerden geçmektedir. Araştıran, sorgulayan ve özgür bir gençliğin yetişmesini sağlamak için kentimiz çocuklarını bilgisizliğin kararlığına mahkûm etmememiz gerekmektedir.
Her mahallemizde bir kütüphane olması dileğiyle, Tüm meslektaşlarımın ve kitapseverlerin “60. Kütüphane Haftasını” kutluyorum.
News
