Bilinen resim tekniklerinin uygulama biçemi ( Bir eseri yapma ortaya çıkarma, sanatçıya özgü teknik. Uygulama tarzı.) kara kalem, mürekkep kalem, gravür, yağlı boya, suluboya, guvaş boya, pastel ve daha yeni bir malzeme olan akrilik boya vb dışında resmetme yada ifade etme açısından tüm bu geleneksel malzemelerin dışında kağıt işleri diye bilinen keserek yırtarak ve kopartarak yapıştırma yolu ile kolaj uygulamaları konsept ( Concept – Kavram)
olarak karşımıza çıkar. Kolaj Kübizmi de denilen, Sentetik Kübizm yada Bireşimsel Kübizm olarak da adlandırılan yöntemlerdir. 1911 – 1914 yıllarını kapsayan Sentetik Kübizmin çıkış noktası da düşünsel alt yapısı da geometriydi. Amaçları doğrultusunda doğadan yola çıkarak , ancak onun üstünde sanatsal argüman olarak estetik biçimlendirme açısından doğayı dışında bırakarak değişik nesneler ve enstrümanlardan yararlanarak farklı malzemelerle anlatım yoluna giderek KOLAJ uygulamaları bu nokta da karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda PİCASSO BRAQUE ve Juan GRİS gibi kimi sanatçılar boyadan başka çeşitli materyalleri kullandılar. Değişik renkli kağıtlar, kartonlar, matbuat türü gazete ve mecmua sayfaları, hatta hazır bulunmuş nesneler vapur yada tren biletleri gibi çok çeşitli nesneleri yüzeye yapıştırılması ile oluşan çalışma tarzına kolaj denilmektedir.
Kolaj uygulamalarında bizzat keserek yapıştırılan kağıtların yanısıra Objet Trouve ( İng. Found Object ) Bulunmuş Nesne ( dal parçaları cam metal atık nesneleri taş parçaları gibi) yada sanatçı tarafından seçilmiş nesneler, Ready Made, hazır nesne. Bulunmuş doğal nesne yerine bizzat hazır endüstriyel nesneler. Olduğu gibi kullanılan nesneler. Bulunmuş olsun, müdahalelerde yapılabiliyor, hazır nesne olsun ASSEMBLAGE deyimi ile üç boyutlu nesnelerinde yüzeye taşınması ve eklemlenmesidir. Bulunmuş nesneler ile Asamblaj uygulamalarına Jean ARP ın boyalı tahtaları üst üste yapıştırarak oluşturduğu Tristan Tzara nın portresi ile Yves KLEİN in süngerleri tuvale yapıştırıp boyamasıyla ortaya çıkan çalışmasını örnek vere biliriz (Yeni Gerçekçilik ve Sürrealistler ). Şunu da belirtelim. Kolaj sanatı Asamblaj dan doğup gelmiştir. İki boyutlu yapıştırmalar Kolaj, Üç boyutlu uygulamaları Asamblaj olarak geçer.
Yves KLEİN Asamblaj Süngerler
Değişik renkli kağıtlar, kartonlar, basılı gazete kağıtları, muşamba, ahşap kaplama plakları, vapur yada tren biletleri, etiketler, marka logoları, kumaş parçaları vb gibi çok çeşitli materyal kolajın çalışma alanına girer. Bizzat renkli fon kağıtlarını bir nesne yada şekil biçiminde kesip
( Dekupe ederek – Decoupage) yan yana yada çakıştırarak uygulama şeklini de Henri MATİS de göre bilmekteyiz. Hasta yatağında elinde uzun ince sopası ile duvara asılı pano üzerinde yardımcısına işaret ederek kestiği şekilli kağıtları raptiye tutturmasını söyler. Uyumsuz olmuşsa sökmesini ve yer değiştirmesini ister, böylece son şeklini verirdi.
Bu teknik 20 yy da sanatta bir dönüm noktasıdır ve bu yüz yılın estetiğine etki etmiştir. Kübist sanatın dili bir anlamda da Kolaj aracılığı ile olmuştur. Batı sanatında 18 yy a kadar götürebileceğimiz bu tekniğin öncülerinden biride Mary DELANY ın kolajlarıdır. Siyah fon kağıdına renkli kağıtlardan kestiği yaprakları yapıştırarak yaptığı denemelerden oluşuyordu. Çok daha eski olan KAT’I sanatı. Türk sanatın da ince kağıt oymacılığı diye bilinir. Kağıt ve deri oyularak dekupe edilerek çıkarılan şekillerin, başka bir zemine kağıda yapıştırılması ile elde edilen geleneksel sanatlarımızdandır. içi erkek dışı ise dişi tabir edilerek yüzeye uygulanır. Yapıştırılan yüzey kağıt, deri, cam ve ahşap da olabilir. Dantel gibi oyulmuş çalışmalar olduğu gibi ebru kağıdından şahin, ağaç, bitki gibi çeşitli figürlerin kesilip yapıştırılması ile kompozisyonlar ortaya çıkar. 15 y.y da Herat da yetişmiş Abdullah KAAT olduğu belirtilir. 16 yy da İran dan Osmanlıya geçen bir sanattır. 17 y.y dan itibaren kağıt oymacılığı Bursalı Mevlevi FAHRİ DEDE en önemli temsilcisidir. Mevlevihanelerde gelişimini sürdürmüştür. Kat, kesme. Kat eden, kesen anlamında bu iş yapanlara Kattaan denir. Yapılan işlere de Mukatta denir. Edirne de Mevlevihane olan Muradiye camiinde de Katı çalışmaları olduğu biliniyor. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde kayıtlı, NAKŞİ…T.S.M…H. 2142-2294 E.H 2740 No larda kayıtlı Albümlerde oyma kıtaları. Özelliği Erkek oyma yazıları. ‘’ Darünnasri velmeymene,, Şehr-i Edirne ibaresi görülür. Yine, Halazade Mehmet. Şair ve hattat. Edirneli. XVIII yy .T.S.M ..H. 2288 . Çiçek oyma. E.H. 2850 Dört sayfalık ‘’ Manzume-i Veladiye,, . Görüleceği gibi KATI çalışmalarının Edirne de de yapıldığının tescil edilmiş olmasıdır. ( Gülbün MESARA ve Topkapı Müzesi eski Müdüresi Filiz ÇAĞMAN). Burada Ord. Prof. Dr. A Süheyl ÜNVER in oyma levhasına yer vermek istiyorum. Levhada ‘’ Aşk-ı Mevlana ile hayretzede, Mevlevi Seyyit Hasan Leylek Dede,, ibaresi yer alıyor.
Ord. Prof. Dr. A. Süheyl ÜNVER . KATI. Oyma Levha
Edirne de Edirnekari kadar önemli olan KATI konusu bugüne kadar hiç gündeme getirilmediği içinde çok üzgünüm.
Konuyu dağıtmadan yine TRT de yakın dönemde belgeseli yapılan Ukrayna da çekimi VİTİNENKA ( VYTYNANKY ) Bizdeki Katı benzeri bir tarz. Okullarında ‘’Wycinanki Poper Art ,, olarak tanımlanan kağıt kesme oyma çalışmalarının olduğunu, efsanevi konuların ve Halk bilim alanında uygulamalarının da yapıldığını öğrenmiş oluyoruz. Yine, Portekizli sanatçı Paula REGO un İstanbul Pera Müzesinde açılan sergisinde ki kolajlarına da değinmiş olalım. Teknik ve düşünce anlayışına dayanan kolaj, Kübizm den sonra asıl mevcudiyetini varlığını DADA ile duyurmuştur. 1. Dünya savaşı (Paylaşım savaşı) sonrası bir tepki olarak geleneksel resim malzemelerinin reddedilmesi ile Kolaj ın protest bir uygulama olarak ortaya çıktığı da bilinen bir gerçektir. Daha sonra da Gerçeküstücüler de (Sürrealizm) uygulamalarına tanık oluyoruz. Yeri gelmişken değerli öğretim üyesi sayın Doç. Dr. Figen GİRGİN hocamızın ‘’Çağdaş Sanat ve Yeniden Üretim ,, başlıklı, alıntı, öykünme, kolaj ve taklit içeriği ile yayınladığı kitabını da okumanızı öneririm. Akademik sanat eğitiminin önemli bir aşaması da eskim ustaların resimlerinin kopyalarını yaparak teknik beceriyi artırmaktır ifadesine yer vermiştir. İlginç yanı Bu kopya çalışmalarını kolaj yolu ile de denemelerini istemesidir. Bu çalışmayı çok önemsediğimi söylemeliyim. Tabi birde değerli öğrencim Eda ÇIĞIRLI nın Haliç Sanat 1 Galerisinde ( Fener – Balat. 28 .11. 2024/ 2. 3. 2025 tarihleri arasında ) ‘’Düşler,, konulu, dekupe edilmiş basılı kağıtlardan üretilmiş, insanın temel kaygılarına odaklanan Kolaj çalışmalarından oluşan etkinliğini de kutluyorum. Bende kağıt işlerine önem verdiğim için aynı duygu ve düşünceleri paylaşıyorum.
12 Eda ÇIĞIRLI . KOLAJ
De kolaj Nedir.
Kolaj sanatına eklemlenen bir başka uygulaması da DEKOLAJ çalışmalarıdır. Konumuzun asıl vurgusu da Dekolaj ( İng. De Collage – De Kolaj ) uygulamasıdır. Kolajın tam tersi anlamına gelmektedir. Tersine Kolaj da diyebileceğimiz bu çalışma biçimi, renkli kağıt, afiş, broşür gibi farklı malzemelerin üst üste katmanlar halinde yapıştırılması sonrasında, bu materyallerin bazı yerlerinin kesilip yırtılarak, koparılarak çıkarılması ile oluşan görsellerdir. Duvarlarda buna çokça tanık olmaktayız. Aynı bu izlenime dayalı olarak sanatsal kompozisyonların oluşturulmasıdır. Yeni gerçekçilik olgusuna dayalı, bu görüşe uygun bir ifade biçimi olarak ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak Kolaj dan pek farklı da değildir. Paralelinde gelişen ardılı bir eylemselliktir diyebiliriz.
Toplumsal bir fenomene dönüşen duvar yazıları, çok boyutlu olarak yansıyan toplumsal içerik taşıyan duvar yüzeyleri. Afişlenmiş yüzeyler, kimi kez protesto, kimi kez sinkaflı sözler, kimi kez de müdahale edilerek afişlere bilinç altının tezahürü olarak bıyık sakal çizmek, gözünü oymak ve yırtmak gibi tepkisel tutumların De Kolaj ın da ortaya çıkmasında ilk izlenimler olabileceği düşüncesine de vara biliriz. Bütün bu duvarlardaki eylemsellik Dekolaj ın fikir alt yapısını oluşturmaktadır. Dayanak noktası tepkisel kent kültürüne dayalı rengarenk İKONLAR ( Görsel Gösterge – Gösteren ile gösterilen arasında ki ilişki ) dünyasının yaratıcı zemininde imgelerle dolu soyut diyebileceğimiz kompozisyonlar sunmasıdır.
J. VİLEGLE . DEKOLAJ Uygulaması
Her zaman pratikte konuların farkındalığına örnekler vermek, kavranılması için yerinde olduğu düşüncesindeyiz. Biz her sokağa çıktığımızda caddelerde reklam panolarına rastlarız. Açık hava reklamcılığı da denilen BİLLBOARD’lar. Üzerlerine afişleme yapılır. Belli bir süre sonra zamanı geçince bu afişler sökülür ve kimi kez de yırtılır. Kimi camekanlı kapalı ışıklı olup kimi de dışa açıktır. Sökülmüş Billboard’ları gözlemlediğinizde, doğaçlama ( Emprovize) soyut bir çalışmayı andıran, rastlantının verdiği kaotik bir düzenleme benzeri çok ilginç DE KOLAJ örneklerine rastlarsınız. Sanatsal bir kaygı olmaksızın bu tesadüfi oluşumların son derece estetik soyut kompozisyon tarzında izlenimler verdiğini göreceksiniz. Billboard’larda ilginç Dekolajların saklı olduğu gerçeğiyle kent sokaklarını ve duvarlarını gözlemlemeye davet ediyorum. Her ülkenin kentsel kültürel olgusunun ve toplumsal yansımalarının duvarlarda karşılığını bulduğunu unutmamalıyız.
BİLLBOARD . Dekolaj uygulamsına örnek
Fransız sanatçı J. VİLLAGLE nin gözlemlere dayalı olarak sanatsal platforma taşıdığı Dekolaj çalışmalarının estetik bağlamda soyut birer çalışma olup toplumsal içerikli eleştirel yaklaşımını da zannediyorum kavramışızdır. Saygılarımla
News
