DEPREMİ ÇOCUKLARA ANLATMAK
Uzman Psikolog Nergis ÖZDİNÇ
Depremin yıl dönümünde farkındalık amaçlı yapılan anma ve bilinçlendirme çalışmalarında, her yaş grubunda travma tetiklenmeler yaşayabiliriz.
Deprem gibi doğal afetler, insanların günlük hayatını kesintiye uğratarak fiziksel, psikososyal ve ekonomik açıdan kayıplara yol açan olaylardır. Depremi yaşamamış olsak bile, görüntülere maruz kalmış olmak veya dinlemiş olmak da üçüncül travmatik tepkiler vermemize neden olabilir.
Deprem gibi kitlesel bir travmada, incinebilir grupların başında kuşkusuz çocuklar gelmektedir. Özellikle bu hafta, anma ve farkındalık oluşturmak sebebi ile çocuklar, deprem kelimesine daha çok maruz kalabilirler. Bilmeliyiz ki bu süreçte, farklı gelişim dönemlerindeki çocuklarda farklı bilişsel, duygusal ve davranışsal tepkiler görülebilir.
Deprem gibi afetlerde, çocukların birincil ihtiyacı kendilerinin ve yakınlarının güvende olduğunu hissetmektir. Çocukların yaşlarına göre dünyayı algılama şekilleri farklılık göstermektedir. Dolayısı ile bu tür doğa olayları ile ilgili gelen sorulara, çocukların yaşına uygun bir açıklama yapmak onların psikolojik sağlığı için oldukça önemlidir. Aksi halde cevapsız kalan soruları kendi hayal dünyaları ile tamamlama ihtiyacı duyacaklardır.
Özellikle okul öncesi ve ilkokul düzeyindeki çocuklar, depremin ne olduğunu size soracaklardır. Bu soruyu geçiştirmeniz onları daha fazla endişelendirmeye yol açacağından yaşına uygun kısa ve öz bilgi verebilirsiniz. Tesadüfen binaların yıkılmış görüntülerine maruz kalan çocuklar ne olduğunu sorduğunda, “Bazen yer sallandığı için binalar da sallanıyor.”, “Binalar bazen yer sallanınca ayakta duramazlar.” Gibi kısa, somut ve yaşına uygun cümleler kurabilirsiniz.
Yine yaş düzeyine göre daha büyük çocuklara depremin neden gerçekleştiğini tektonik hareketlerden bahsederek, yerkabuğun bu tektonik hareketlerden dolayı bazen sarsıldığını ve bunların çoğunu hissetmediğimizi anlatabilirsiniz.
Ardından, olası bir deprem durumu için aldığınız tedbirleri ve olay anında neler yapılabileceğini anlatmanız çocukların kendilerini daha güvende hissetmelerini sağlaması açısından oldukça önemlidir.
Çocuklar birbirlerinden farklı mizaç özelliklerine sahiptir. Dolayısı ile deprem gibi doğal afetlere direkt ya da dolaylı olarak maruz kalma durumuna göre çocuklarda; korku, kaygı, kendilerinin ve diğerlerinin güvende olduğuna dair şüphe duyma, davranışlarda değişkenlik, baş ağrısı, mide bulantısı gibi fiziksel şikayetler, günlük aktivitelere karşı ilginin azalması, uyku ve yeme rutinlerinde değişkenlik, oyun oynarken depremle ilgili oyunlar kurma gibi tepkiler gözlenebilir.
Bu tepkiler, yaşanan afet durumunun hemen arkasından gözlemlenebileceği gibi, olayın yıl dönümlerinde gecikmeli olarak da ortaya çıkabilmektedir. Burada bahsedilen tepkilerin hepsi normal ve gözlenebilir tepkiler olduğuna dikkat çekmek isterim.
Ebeveyn olarak neler yapabiliriz?
Dinleyin: Çocuklarınız için yapabileceğiniz en iyi ve anlamlı şeylerden biri onları dinlemektir. Çocuğunuzu dinleyin, soru sormalarına izin verin ve görüşlerine saygı gösterin.
Normalleştirin: Çocuklarınızın kaygı ve korku gibi yaşadıkları duyguları size anlatmalarına izin verin. Ancak onları özellikle deprem hakkında konuşmak için zorlamayın.
Rahatlatın: Çocukların güvende olduklarını hissetmek için sizin yardımınıza ihtiyaçları var. Her zamankinden biraz daha fazla ilgi, yakınlık ve şefkat göstererek çocukların toparlanmasına büyük katkı sağlayabilirsiniz.
Güven Verin: Gerçekçi bir şekilde güvende olduklarına dair çocuklarınızla iletişime geçin. Çocukların bu konudaki şüphe ve endişelerini giderin. Hem sizin hem de diğer yetişkinlerin meydana gelebilecek bir tehlikeden onları korumak için gerekli önlemleri aldığınızı hatırlatın.
Takdir Edin: Deprem gibi zorlu olaylarda çocuklar, dikkatli ve düşünceli davranma, cesaretli olma ve umut gibi güçlü yönlerini açığa çıkarırlar. Özellikle bugünlerde çocuklarınızın olumlu davranışlarını gördükçe bu davranışlar için onları takdir edin. Çocuklarınızı övmeniz, onları şımartmaz; tam tersine bu iyi ve olumlu davranışları yeniden yapmak için onları cesaretlendirir ve kendilerine olan güvenin artmasını sağlar.
Oyun Oynayın: Zor zamanlarda çocuklarla birlikte eğlenceli bir şeyler yapmak ya da onlarla oyunlar oynamak size öncelikli ihtiyaç olarak gelmeyebilir. Ancak çocukların yeniden toparlanmaları için onlarla vakit geçirecek aktiviteler yapmak oldukça önemli ve gereklidir.
Günlük Rutinleri Korumaya Çalışın: Çocuklar için günlük rutinleri korumak çok önemlidir. Bu nedenle çocuklarınızın yemek, oyun ve uyku saatlerinin değişmemesine mümkün olduğunca özen gösterin.
Bilgi Edinin: Kendinize ve çocuklarınıza yardımcı olmak için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri de doğru kaynaklardan bilgi almaktır. Afetleri yaşayan bir ülke olarak maalesef konu ile ilgili bilgilerimiz çok eksik.
Son söz olarak ise, ebeveynler olarak kendimize psikolojik anlamda yatırım yapmanın sağlıklı bir nesil yetiştirme konusunda ne kadar önemli olduğunu tekrar hatırlatmak isterim. Yaşadığımız coğrafyada, değişkenlik gösteren koşullara karşı önce biz iyi olmalıyız ki çocuklarımıza rol model olabilelim. Bu sayede psikolojik anlamda daha güçlü bir toplum olma yolunda ilerleyebiliriz.
News