25 Kasım 2025 Salı
News
Çevrenizdeki ilişkileri gözlemlediğinizde, herkes kendi rolünü oynuyormuş gibi hissedebilirsiniz. Biri hep kurtarıcıdır, öteki kurban…biri kontrol eder, diğeri boyun eğer. İlişkilerde benimsenen roller rastlantı değildir. Çoğu çocukluk deneyimlerinin, aile içi ilişkilerin ve öğrenmenin sonucudur. Roller ilişkilerde dengeyi kurabilir de bozabilir de.
İlk olarak içine doğduğumuz aile ilişkilerini model alırız ve o sistemi korumak için rol üstleniriz. Örneğin, sürekli kavga eden ebeveynlerin olduğu ortamda arabulucu veya kurtarıcı rolü alabiliriz. Ebeveynimiz duygusal olarak ulaşılamaz ise uyumlu ve sessiz çocuk rolü edinebiliriz. Çocukken edinilen bu roller yetişkin ilişkilerine taşınır.
En sık görülen ilişki rollerinden biri Kurtarıcı rolüdür. Bu rolde kişi sürekli olarak partnerini düzeltme, iyileştirme, geliştirme veya problem çözmeye çalışır. Kendi ihtiyaçları ikinci plandadır çünkü değerini ancak başkalarına yardım ederek hissetmeyi öğrenmiştir.
Kurban rolünde ise kişi kendini sürekli zor durumda, çaresiz, güçsüz veya mağdur hisseder. Bu davranışı bilinçli değil öğrenilmiş çaresizlik olarak görülür. Kurban rolündeki kişi, sorumlulukları başkasına verir çünkü kendi gücünü küçümser. Suçlu başkaları veya kaderdir. Sorunların çözümü karşısında pasiftir. “Yeterli değilim” algısı vardır.
Kontrolcü rolde kişi, ilişkide her şeyi düzenlemek, yönetmek, planlamak ve kontrol altında tutmak ister. İlişkiyi kontrol ederek güvende kalacağını düşünür. Bu rol güvensiz ve öngörülemez aile ortamında edinilmiş olabilir. “Ben halletmezsem her şey dağılabilir” algısı vardır.
Kaçınan rolü, ilişkide duygusal yakınlık arttığında geri çekilen, duvar ören, mesafe koyan kişiyi tanımlar. Kaçınan kişiler için yakınlık bir tehdit, bağ ise tehlike demektir. Sevdiklerini kaybetmekten korkarlar ama yakınlıktan da çekinirler. Burada yaklaş- kaç döngüsü yaşanır. Bu roldeki kişiler ilişkilerde duygusallıktan kaçar, sorun çıktığında uzaklaşır, fazla yakınlığı boğucu bulur.
Aşırı Uyum Sağlayan rolünde kişi ilişkilerde her zaman iyi, uyumlu, sorunsuz görünmeye çalışır. Bu rolde çatışmadan kaçınma, sınır koymakta zorlanma ve hayır diyememe gözlenir. Dışarıdan çok anlayışlı, fedakâr ve güçlü görünse de içinde değer görmek için kendinden vazgeçme yaşanır. “İyi olursam, sorun çıkarmazsam sevilirim” algısı vardır. Kendini değil de başkalarını merkeze koyarak hayatta kalmayı öğrenmiş olabilir.
Rol döngüsü şu şekilde çalışır; Kurtarıcı kontrolcüyü güçlendirir. Kontrolcü kaçınanı tetikler. Kaçınan kurban rolünü doğurur. Kurban kurtarıcıyı çağırır. Döngü, roller fark edilene kadar böyle devam eder. Roller fark edildiğinde dönüşüm başlar. Şimdi kendine sor. Benim ilişkideki rolüm ne? Bu role neden ihtiyaç hissediyorum? Bu rolü nereden öğrendim?
İlişkilerde oynadığımız roller, geçmişten taşıdığımız görünmez kostümler gibidir. Biz fark etmedikçe sahne aynı oyunla devam eder.
