Yaşam kalitesi, hem bireysel anlamda hem de toplumsal anlamda yaşamın genel durumunu ifade eder. Yaşam kalitesinin felsefe, sağlık, kentsel yaşam ve sosyoloji gibi birçok farklı alanla bağlantısı olduğundan pek çok farklı tanımı bulunmaktadır (Ekşioğlu, 2011).
Sürdürülebilir bir yaşam biçiminin temelleri akıllı büyüme, yeni şehircilik ve yeşil binalar çerçevesinde şekillenmektedir. Bu akımların başarılı bir sonuç vermesi, sadece çevresel zararların azaltılmasını değil, yaşam kalitesinin artırılmasını da sağlayacaktır (Farr, 2008).
Sürdürülebilir bir yaşam biçiminin temelleri akıllı büyüme, yeni şehircilik ve yeşil binalar çerçevesinde şekillenmektedir. Bu akımların başarılı bir sonuç vermesi, sadece çevresel zararların azaltılmasını değil, yaşam kalitesinin artırılmasını da sağlayacaktır. Bu durumu basitçe açıklamak gerekirse, sürdürülebilir kentleşme, yüksek performanslı bina ve altyapıyla bütünleşmiş, yürünebilir ve toplu taşıma odaklı bir kavramdır.
Geniş bir kapsamda ele alınabilecek bir diğer yaklaşım da kamu sağlığı konusuna vurgu yapan ‘Sağlıklı Kentler’ yaklaşımıdır. Bu yaklaşım, 1985’te Kanada’da gerçekleştirilen bir konferansta kirlilik, zehirli kimyasallar, güvenlik, evsizlik, eğitim, toplum ve kentsel yaşam kalitesine ilişkin konular ele alınırken geliştirilmiştir. 80’li yıllardan başlayarak ‘Çevresel adalet’ savunucuları, özellikle zehirli kimyasallar ve sanayi kirliliği gibi olumsuz çevresel koşullara maruz bırakılan düşük gelir gruplarına dikkat çekmişlerdir (Wheeler, 2004).
Marans (2012), yaşam kalitesinin ölçülmesi ya da belirlenmesi için kullanılan göstergelerin, hem nesnel hem de öznel göstergeleri barındırmasının, yaşam kalitesinin tespitinde daha doğru sonuçlara ulaşılmasını sağladığını ifade etmektedir.
Tablo 1. Sürdürülebilir Ulaşım Ölçütleri, Hedefler ve Göstergeleri
Bileşen
Ölçütler
Hedefler
Göstergeler
Alt Göstergeler
Sürdürülebilir Ulaşım
Toplu Taşıma
Erişilebilir Toplu Taşımaya Sahip Olmak
Toplu Taşıma Duraklarına Erişilebilirlik
Otobüs Durağına Erişim Mesafesi
Raylı Sistem Durağına Erişim Mesafesi
Denizyolu İskelesine Erişim Mesafesi
Bisiklet
Bisiklet Altyapısına Sahip Olmak
Bisiklet Yolu Ve Parkları Varlığı
Standartlara Uygun Bisiklet Yolu Oranı
Bisiklet Parkı Oranı
Yaya Ulaşımı
Yaya Ulaşımını Güçlendirmek
Yeterli Yaya Yolları Genişliği Oranı
Engelli Erişimi
Engelli Erişiminin Sağlanması
Standartlara Uygun Engelli Erişimi Varlığı
Özel Araç
Özel Araç Kullanımının Sınırlandırılması
Birim Başına Düşen Otopark Miktarı
Kentsel yaşam kalitesi kriterleri; kentsel estetik, kentsel yeşil alan, görüntü kirliliği, ulaşım ve trafik, toplu taşım unsurlarından oluşmaktadır. Ulaşımla ilgili kentsel yaşam kalitesi göstergeleri ise toplu taşım kullanım oranı, toplu taşım maliyeti, toplu taşımın konforu, araç sahipliliği ve yolculuk mesafesi olarak sıralanmaktadır (Kaçıral, 2007). Özbek (2011), yaşam kalitesi göstergelerinden ulaşım başlığı altında; trafik akışı, yolcu ulaşımı, okula gitmek için yürüyen, bisiklet veya otobüsleri kullanan ilkokul öğrencilerinin yüzdesi, trafik kazaları, otomobil sahipliği, bisikletliler için trafik akışı, engelli otomobil kullanıcıları ve yayalar için sağlanan olanaklar, mahallelerde otomobil paylaşma seviyelerini sıralamaktadır.
Dünyada uygulanan kent içi sürdürülebilir ulaşım politikaları incelendiğinde, tamamında kent içi ulaşımın tek elden ve etkin bir şekilde yönetildiği görülmektedir.
KAYNAKÇA:
Ekşioğlu, A. Y. (2011), Kentsel yaşam kalitesi ve İstanbul örneği, Yüksek Lisans Tezi, M.Ü., Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Farr, D., (2008), Sustainable urbanism: Urban design with nature. Hoboken, John Wiley & Sons, Inc, New Jersey.
Kaçıral, S., (2007), Ankara ulaşım politikalarında sürdürülebilirlik: Batıkent-Kızılay metrosunun sosyal boyutuyla değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Marans R. W., (2012), Quality of urban life studies: an overview and ımplications for environment-behaviour research. Procedia – Social And Behavioral Sciences, 35(2012), 9-22.
Özbek, İ., (2011), Yerleşim yerlerinde trafiğin yaşam kalitesine etkileri: türkiye ve ingiltere karşılaştırması, Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Wheeler, S. M., (2004), “Planning for sustainability: creating livable”. Equitable And Ecological Communities, 117-156, Routledge.
News
